Johnas van Lammeren, eerste PvdD-wethouder in de provincie voor Amers­foort

Onze eerste wethouder in de provincie Utrecht! In de coalitie van de gemeente Amersfoort: Johnas van Lammeren. Johnas van Lammeren is sinds 2010 raadslid, fractievoorzitter en werd verkozen tot Beste Raadslid van Nederland. In de Amsterdamse gemeenteraad boekte hij successen die landelijke impact kregen, zoals het verbod op consumentenvuurwerk, de Ja-Ja-sticker en 'Carnivoor geef het door'.

Hoe is het met Johnas en hoe bevalt het hem als PvdD-wethouder in Amersfoort? Hoe pakt hij zijn wethouderschap aan en wat is er bereikt in het afgelopen halfjaar met PvdD in de coalitie? We vroegen het hem.

Johnas, heb je er rekening mee gehouden dat je wethouder zou kunnen worden voor de PvdD?

'Ik heb er nooit echt rekening mee gehouden, maar de wens was er zeker! In 2010 kwam ik voor de PvdD in de Amsterdamse politiek terecht. Eerst als eenmansfractie en later met drie personen. In 2018 ontstond de eerste kans om mee te doen in het college. Toen werd er gekozen voor een traditionele opzet waar de PvdD niet inpaste. Maar ik vroeg me wel af wat het zou betekenen als wij ooit in een coalitie zouden komen. Het wethouderschap trekt me omdat we in een politieke omgeving écht iets kunnen bereiken. Ik had er overigens niet bij stil gestaan dat dat ook in een andere stad zou kunnen. Toen de vraag kwam hoefde ik er echter geen seconde over na te denken.'

Hoe heb je voorbereid op het wethouderschap?

'Toen ik werd gepolst voor het wethouderschap in Amersfoort ben ik eerst heel veel video’s van gemeenteraadsvergaderingen gaan bekijken. Overigens vind ik dat erg leuk want in m'n vrije tijd kijk ik graag Tweede Kamerdebatten. Het is een goede manier om erachter te komen op welke wijze er politiek wordt gevoerd, welke dossiers spannend zijn en hoe het college politiek gezien interacteert. Dat gaf me een beeld van de omgeving waar ik straks als wethouder terecht zou komen. Het was ook een goede manier om alvast de namen van de mensen van alle partijen te leren kennen. Vervolgens heb ik alle wijken van Amersfoort en hun geografie uit m'n hoofd geleerd, de geschiedenis van het ontstaan van Amersfoort gelezen en alle cijfers van en over Amersfoort doorgenomen. Verder heb ik de nodige dossiers bekeken, waaronder natuurlijk het dossier van de Westelijk Ontsluiting. Ik wilde snappen wat er speelt en in welke wijken.'

En dan zit je, op een gegeven moment, aan die andere kant van de tafel als wethouder, in een coalitie. Hoe bevalt dat?

'Doordat ik twaalf jaar raadslid ben geweest, ken ik de politieke processen en kan ik daarmee lezen en schrijven. Ik merk als wethouder ineens sterk de impact van de gemeenteraad en als er een vraag wordt gesteld door een raadslid, hoe serieus die wordt genomen. Raadsleden hebben veel invloed op het ambtelijk apparaat door alleen maar een vraag te stellen. Dan gaan er ineens heel veel raderen lopen. Ik denk dat de gemeenteraadsleden zich dat te weinig realiseren. Wanneer de vier PvdD-wethouders die we nu in Nederland hebben hun ervaringen op dit gebied zouden delen, zou dat een stap kunnen zijn voor de PvdD om nóg effectiever oppositie te voeren.’

‘Dat wij wethouders leveren betekent ook: bewijzen dat PvdD een bestuurderspartij is. De Partij voor de Dieren kán simpelweg niet uit de bocht vliegen. De VVD kan best wel eens een keertje ruzie maken in een gemeente. Er is dan niemand die denkt: de VVD kan je er niet bij hebben. Als de Partij voor de Dieren dat doet, is het een ander verhaal. We zijn nieuw en moeten ons bewijzen. Dat betekent dat het af en toe schipperen is. Nu denken PvdD-leden soms terecht: waarom gaat het zo langzaam? Maar we hebben helaas geen toverstaf. Politiek is erg traag. Maar er verandert écht iets.'

‘Ik merk dat er binnen een halfjaar anders tegen bomenkap aan wordt gekeken. Ik vind dat best een goed resultaat’

Hoe vul je het wethouderschap in?

'In de oppositie kunnen we harder duwen om er een standpunt doorheen te krijgen. In de coalitie kunnen we meer bereiken omdat we mede aan het stuur zitten. Ik vul nu het wethouderschap in door elke keer een punt te maken, maar niet zó hard dat wat erna komt onmogelijk wordt of stukgaat. Het gaat om het perspectief.'

'Ik heb inmiddels de naam dat zodra ergens een boom gekapt moet worden, ik ervan wil weten. Ze weten dat ik bij elke boom vragen ga stellen. En ik merk dat er binnen een halfjaar anders tegen bomenkap aan wordt gekeken. Ik vind dat best een goed resultaat. Dat zie je misschien niet zo heel snel aan de buitenkant, maar er gebeurt ambtelijk wel degelijk iets. Ook omdat ambtenaren zich meer gedekt voelen en het nu makkelijker wordt om lastiger te doen over bijvoorbeeld omgang met evenementen, groen of de Wet natuurbescherming. Het blijft steeds hameren zonder er elke keer ruzie over te maken, want dat werkt averechts.'

'Zo stond in de omgevingsvisie vooral de mens centraal. In die omgevingsvisie was al veel veranderd aan de hand van onze uitgangspunten. Er was alleen nog één ding dat ik écht veranderd wilde zien. Maar op een gegeven moment dacht ik: het is even genoeg zo. Ik had het liever anders gezien, maar ik zie ook de toenadering op veel punten. Ben ik dan al bij het eindresultaat waar ik wil zijn? Nee. Maar ik merk dat ik weerstand creëer als ik doorga. En als ik nu stop, dan heb ik een volgende keer weer een luisterend oor en blijven we volwaardig meedraaien. Overigens hoor en zie ik dat er in andere stukken nu inclusiever wordt geredeneerd en niet alleen meer de mens centraal staat. Dat is pure winst.'

'Het spanningsveld waar wij in zitten is aan de ene kant: verloochenden we onze idealen om iets te bereiken? En aan de andere kant: kunnen we tevreden zijn met wat op een gegeven moment het hoogst haalbare is? Wat die idealen betreft: nee, die verloochen ik never nooit niet. Als ik dierenwelzijn teniet moet doen dan zou ik er in theorie mee stoppen. Als ik gezonde bomen moet kappen, tenzij het van de wet moet, weiger ik simpelweg. Maar soms moet ik ook op m’n handen zitten en kan ik niet alles bereiken wat ik wil. In de oppositie in Amsterdam had ik echt een andere rol dan dat ik nu heb, toen kon ik er met gestrekt been in. Maar met een gestrekt been kom je niet in een coalitie.’

‘Dus voor nu is de aanpak: uitleggen, praten, contact houden, context helder maken en tevreden zijn als je 80 of 50 procent hebt behaald. Dat zorgt dan niet altijd voor tevredenheid, maar we moeten zorgen dat we druk kunnen blijven uitoefenen. We gaan net zo lang door totdat er weerstand komt, en dan stoppen we, wachten we even en dan beginnen we opnieuw net iets voor dat pijnpunt en dan drukken we elke keer onze punten wat verder door.'

Je bent niet bang om impopulaire beslissingen te nemen en je bent ook niet bang om een andere boodschap te brengen. Hoe wordt er aangekeken tegen de PvdD?

'Als het om eten gaat wordt vaak gezegd: “Daar heb je partij voor de Dieren weer”. Elke keer als er vegan eten op het menu staat is er wel iemand die roept: “Is er geen gewoon eten?!” Eten is direct en zorgt voor veel emotie. Dat negeer ik dan. Bij het vuurwerkverbod is dat anders. Daar begint het idee om ermee te stoppen langzaam bijval van de meerderheid te krijgen.’

‘Ik heb geweigerd om gezonde bomen te kappen. Een besluit om bomen te kappen was in een geval al genomen. Ik ben naar de bewoners die de kap hadden aangevraagd toegegaan en heb gezegd: “Ik ga geen bomen kappen. Ik ga dat gewoon níet doen”. Dan krijg ik niet het gevoel dat ze denken: daar heb je Partij voor de Dieren weer. Sterker nog, ik kreeg complimenten van de oppositie. Er zijn dan misschien drie bewoners boos, maar de buurt is er blij mee.’

‘Soms schrikken ambtenaren. Ik heb in de eerste week dat ik wethouder was de bomenkap stilgelegd. Ik zei: “Elke boom die gekapt wordt, gaat via mijn bureau. Vanaf nu wordt er geen enkele boom meer gekapt.” En het mooie is, dat gebeurt dan ook en je ziet gelijk resultaat. Dat is het verschil dat je kunt maken zonder beleid en het verschil als je wethouder bent in tegenstelling tot raadslid.’

‘We hebben helaas geen toverstaf. Politiek is erg traag. Maar er verandert écht iets’

Wat is er het afgelopen halfjaar bereikt?

‘We hebben in het afgelopen halfjaar al veel bewustwording gecreëerd binnen de ambtelijke organisatie over het standpunt groen. Ik merk nu al dat het behouden van bomen het uitgangspunt is bij herinrichtingsplannen. Dat werd eerder op papier wel beschreven, maar nog niet concreet toegepast. Nu wel. We hebben daarnaast extra geld gekregen om ecologen in te zetten en zijn begonnen met een inhaalslag om gebieden te (her)beplanten. Daarvoor hebben we enkele aanbestedingen gedaan. De fractie heeft gezorgd voor een minimaregeling om mensen met huisdieren financiële ondersteuning te bieden als ze dat nodig hebben. Ook zijn we bezig met het verankeren van groen in beleid. Groen is altijd een sluitstuk of het nu om bouwen gaat, mobiliteit of iets anders. Én de grenzen van het groen worden elke keer een klein beetje opgerekt. “We gaan bouwen voor vluchtelingen”, ja dat is heel belangrijk maar dat hoeft niet in het groen. “We gaan een tijdelijke noodschool plaatsen of een crematorium bouwen”, ja ook belangrijk, maar dat hoeft niet in het groen. Het COA is ook weer in het groen aan bouwen hier, in een leefgebied van dassen, “Die kunnen dan wel een stukje verderop zitten”. En elke keer knabbelen we een klein stukje van dat groen af. We willen daar nu heel duidelijke groenindicatoren voor formuleren.’

De Westelijke Ontsluiting is gelukkig na jaren van de baan. Daar komt nu een veilige fietsroute, waarmee we veel natuur behouden. Het fietspad wordt daar verbreed. Daarom ben ik met de andere wethouders, een boomexpert, een ecoloog en de wethouder van verkeer op de fiets gestapt om te kijken hoe we dat nou zo goed mogelijk kunnen uitvoeren. Met een centimeter in de hand heb ik staan meten bij het fietspad. Hier kan wat ruimte bespaard en hier ook. Ik wil dat ze snappen waar dit over gaat in plaats van dat ze denken: we kappen die bomen en compenseren het wel. We hebben drie uur rond gefietst met een meetlint; elke boom telt.'

'We hebben drie uur met een meetlint rondgefietst, want elke boom telt'

Er is meer bewustwording van de wet natuurbescherming bij vergunningen. Daar werd niet altijd even goed rekening mee gehouden. We zijn nu ook een discussie gestart over evenementen, die bij een stad horen, maar níet ten koste mogen gaan van de natuur. Zoals evenementen ín het groen. Die discussie wordt nu gevoerd en er komt een nieuw evenementenbeleid aan. Ook ben ik bezig met de visie op de Eem samen met het waterschap. De Eem wordt als “een blauwe snelweg” gezien. Daar kijken wij heel anders naar. Het is geen blauwe snelweg en we moeten anders met de Eem omgaan. Daarnaast zijn we bezig met concrete stappen om het sportvissen in Amersfoort aan te pakken. Sportvissen moet van de kaart.’

‘We hebben de second opinion voor bomen ingevoerd. Als een boom langs een fietspad staat en in slechte conditie verkeert, dan moet de gemeente die boom kappen. Maar voordat dat gebeurt voeren we een second opinion uit. Mensen snappen langzaamaan dat “gewoon kappen” niet meer normaal is. Dat is enorme winst. Een ander belangrijk punt waar we stappen in zetten is de bescherming van de groengebieden. Tijdens corona zijn de groengebieden aangepast aan de mens. Mensen wilden eropuit en dat werd gefaciliteerd. Met als gevolg dat het heel druk werd in die gebieden en er veel veiligheidscontroles uitgevoerd zijn, want elke boom die een pad kan raken als hij omvalt, moet in principe gekapt worden als de conditie achteruitgaat. Kappen willen we niet, want het is vanwege de biodiversiteit veel beter als die boom in het bos kan omvallen. Ik ben nu in kaart aan het brengen welke paden afgesloten kunnen worden zodat gebieden zich kunnen herstellen en vrij zijn van de mens. Zodat de ecologie minder verstoord wordt. Dit gaat ongetwijfeld weerstand opleveren, maar ik wil hier wel naartoe.’

‘En als laatste voorlopig: Natanja Vreugenhil heeft een motie ingediend die ook is aangenomen voor fossielvrije reclame in Amersfoort. Heel knap gedaan en zo krijgen we wel dingen voor elkaar waar ik ook gelijk mee aan de slag kan.'

Volg Johnas op:

Twitter en LinkedIn