Bijdrage Begroting 2020

Bijdrage Provinciale Staten 30 oktober 2019, agenda punt 13: Statenvoorstel Programma Begroting 2020

Voorzitter,

“In een eindige wereld is het niet mogelijk om eindeloos te groeien.” De Utrechtse hoogleraar milieukunde Klaas van Egmond sloeg afgelopen maandag in de Volkskrant de spijker op de kop.

Dat economische groei niet oneindig mogelijk is op een eindige planeet, is al langer bekend. Zo kwam de Club van Rome in de jaren ‘70 natuurlijk met ‘grenzen aan de groei’. Maar ook onlangs werden we er nog aan herinnerd uit onverwachte hoek: het rapport van oud VVD-minister Remkes, met de titel: “Niet alles kan”.

We zien in deze begroting mooie ambities opgenomen: een gezonde leefomgeving, mooie natuur, duurzame landbouw en energie, schoon water. Het is een eerste uitwerking van het coalitieakkoord en wij herkennen hierin een groene lijn. Dat is een goed begin, maar voorzitter, zoals wij aangaven bij de bespreking van het coalitieakkoord, het kan en het moet (zelfs) groener. Ik zal u uitleggen waarom aan de hand van een donut.

Econome Kate Raworth gebruikt namelijk een donut om ons economisch systeem te duiden. Zij gaat uit van een economie gericht op bestaanszekerheid, bínnen de ecologische grenzen.

De binnenste ring van de donut staat voor die bestaanszekerheid en geeft een sociale ondergrens aan. Dus wat minimaal nodig is voor ons welzijn. Dan gaat het niet alleen om het inkomen of het BNP, maar om een breed welvaartsbegrip, zoals voldoende voedsel, gezondheid, democratie en onderwijs. Uit de Brede welvaartsmonitor van de Universiteit Utrecht (en de Rabobank) blijkt dat de provincie Utrecht relatief goed scoort op onderwijs, inkomen en sociale contacten, maar minder goed op bijvoorbeeld milieu[1].

Het streven naar een brede welvaart komt terug in deze begroting. Daar is mijn partij blij mee, want het geeft uitvoering aan onze motie Brede Welvaart, die in november 2017 verworpen werd. Dat vinden wij positief maar tegelijkertijd zien we dat er door het college geen ambitie aan de brede welvaart gekoppeld wordt. Nu is het wellicht lastig om een eenduidige ambitie te formuleren voor een breed welvaartsbegrip in de provincie, maar we horen graag van het college of en hoe dit wordt gemonitord en of hier indicatoren voor zijn opgenomen of worden ontwikkeld. Anders lijkt het benoemen van een brede welvaart voor iedereen onder het mom van ‘gezonde economie’ toch een beetje een wassen neus.

Dan, voorzitter, de buitenste ring van de donut. Deze geeft onze ecologisch plafond aan, ofwel, de grenzen van de draagkracht van onze aarde. Voor de Partij voor de Dieren is een gezonde economie een economie die binnen de grenzen van de planeet blijft. De constatering dat dit op dit moment niet het geval is, is een understatement. Niet voor niets vroegen we vorig jaar daarom om de Utrechtse overshoot day inzichtelijk te maken, voor de bewustwording van het feit dat er drie Aardes per jaar verbruikt worden. Deze motie is vorig jaar door de gedeputeerde overgenomen. Klopt het dat deze motie niet wordt uitgevoerd vanwege de kosten die er aan verbonden zijn? De noodzaak van het inzichtelijk maken lijkt echter alleen nog maar urgenter te worden. Kan gedeputeerde aangeven of er een alternatief kan worden ingezet voor het zichtbaar maken van de Utrechtse overshoot day? Bijvoorbeeld als item op het televisiescherm bij de ingang van het Provinciehuis.

De klimaatverandering die we met z’n allen veroorzaken is een voorbeeld, waarmee we door het ecologisch plafond schieten. Natuurlijk staat dit benoemd in de begroting als een van de grote opgaven waar we voor staan, maar met de maatregelen die we nu nemen mogen we al in onze handjes knijpen als we de opwarming kunnen beperken tot 2 graden. De gevolgen daarvan zijn al desastreus, daar zullen we bij de bespreking van het klimaatakkoord verder op in gaan. Maar op dit moment stevenen we rustig af op een opwarming van 3 graden[2]. Duidelijk is dat we ook in Utrecht keihard aan de slag moeten. Maar wordt hiervoor wel voldoende budget voor vrijgemaakt? Voor de energietransitie bijvoorbeeld is nu 1,5 miljoen euro begroot, de kleinste post op het “begrotingsoverzicht 2019 in het kort”. Om het in perspectief te plaatsen, 1,5 miljoen euro is goed voor 23 meter Uithoflijn.

Om aandacht te vragen voor luchtvervuiling en de gevolgen van klimaatverandering werd er onlangs in september in onder andere Parijs, Brussel en Londen een autoloze zondag gehouden[3]. In de commissievergadering begrepen we dat het college positief staat tegenover een Utrechtse autoloze dag, maar dat het lastig is gezien de aansluiting van provinciale wegen op Rijks- en gemeentewegen. Wij zouden het college willen verzoeken te inventariseren welke Utrechtse gemeenten open staan voor een jaarlijkse of eenmalige autoloze dag en te faciliteren bij de uitvoering hiervan. Daarom dienen wij een motie in, medeondertekend door GL, CU, PvdA, CDA, DENK, SGP en SP

Een ander voorbeeld waaruit de overstijging van ons ecologisch plafond blijkt is onze almaar dalende biodiversiteit, waarvan het stikstofoverschot slechts een van de belangrijke oorzaken is. En de aanpak daarvan is exemplarisch voor ons natuur- en milieubeleid: we komen niet verder dan pappen en nathouden. Zelfs nu de Raad van State eraan te pas moet komen om de overheid erop te wijzen dat ze zich niet aan de eigen afspraken houdt, gaat men niet op zoek naar een oplossing voor het verlagen van de stikstofdepositie en herstellen van de natuur, maar wordt er gezocht naar manieren om de vergunningverlening maar weer zo snel mogelijk op gang te brengen. Oneindige groei blijft het credo. Voorzitter u begrijpt dat mijn partij groei niet als oplossing ziet, maar als het probleem.

Echter voorzitter, de groei van het aantal bomen in de provincie ziet de Partij voor de Dieren wel als onderdeel van de oplossing. Het planten van bomen kan namelijk een bijdrage leveren aan het herstel van biodiversiteit én bomen leggen CO2 vast. We zijn daarom aangenaam verrast door het voorstel voor het aanplanten van meer bomen en struiken. Daarbij willen we wel het belang van het behoud van bestaande bomen meegeven. Het kan niet de bedoeling zijn dat de provincie aan de ene kant vrolijk bomen aanplant, terwijl aan de andere kant duizenden bomen sneuvelen voor onzinnig asfalt, zoals bij de Westelijke ontsluiting in Amersfoort of niet-duurzame biomassa. Helaas is dit nog steeds het geval. In plaats van kappen met kappen gaan we inzetten op een CCS (Carbon Capture and Storage, die vooral door ExxonMobil wordt gepromoot), een methode om CO2 vast te leggen die zich nog niet bewezen heeft. Voorzitter, is het niet veel makkelijker om gewoon onze bomen te laten staan? En de extra aanplant daarbovenop, die steunen wij natuurlijk van harte.

Voorzitter en dan natuurlijk de dieren! De motie structurele financiering opvang en vervoer natuurdieren die wij hebben aangehouden bij de bespreking van de kadernota afgelopen juli. We zien dat dit nu opgenomen is in de begroting, waarvoor dank aan het college. Hoe ziet de gedeputeerde de verdeling van de 50.000 euro voor zich? Als daar nog geen duidelijk beeld van is kan er dan een terugkoppeling plaatsvinden in de commissie RGW? Wij trekken overigens onze aangehouden motie bij dezen in. De Partij voor de Dieren ziet uit naar een meer diervriendelijk beleid van dit college en zal de komende jaren daarbij de vinger aan de pols houden.

Dank u wel.

[1] https://www.economicboardutrecht.nl/domeinen/research-onderzoeksbibliotheek/2019-brede-welvaartsmonitor-rabobank-universiteit-utrecht

[2] https://www.nrc.nl/nieuws/2019/08/08/vn-klimaatorganisatie-voedselproductie-moet-radicaal-veranderen-a3969473

[3] https://nos.nl/artikel/2302922-autoloze-zondag-yoga-op-de-tower-bridge-wandelen-op-de-champs-elysees.html