Reactie op coali­tie­ak­koord 2023

Remkes zei: “Niet alles kan overal”, maar als onze fractie het coalitieakkoord leest, dan denken wij dat de titel van het akkoord had kunnen zijn: “Alles kan toch!".
83.000 extra woningen, extensievere landbouw, 1.500 hectare extra bos, alsnog realiseren van vele hectare aan natuurgebieden, extra asfalt voor auto’s, bevorderen meerdaags toerisme, nog veel meer bedrijven en economische groei en er komen maar liefst 325.000 extra inwoners bij. Dat zijn er net zoveel als er nu wonen in de stad Utrecht. Heel veel erbij, maar wat gaat er dan af? De provincie groeit echt niet mee, die is en blijft 1.500 vierkante kilometer.

De Partij voor de Dieren constateert bij het lezen van het coalitieakkoord drie gebreken:

• Er ontbreekt urgentie en een visie;
• Er zijn nauwelijks doelen gesteld;
• De aanpak is vrijblijvend en zal geen effect hebben.

Allereerst het gebrek aan urgentie en visie

Bij de aankondiging van een coalitie met 2 conservatieve partijen en 3 meer progressieve partijen gaven wij aan dat we bang zijn dat die twee blokken elkaar in een houdgreep gaan houden. Dat zien we nu al terug in het coalitieakkoord. Er wordt gesproken over ‘grote transities en uitdagingen’ en we lezen dat er een bestuur komt dat ‘durft knopen door te hakken en moeilijke beslissingen zal nemen’. Maar we zien geen enkele moeilijke keuze in het akkoord. We lezen wel over “nieuwe werkwijzen en structuren die nodig zijn omdat we gaandeweg zullen ontdekken tegen welke problemen we aanlopen.” Met alle respect, maar dat is niet wat past bij ‘durf om knopen door te hakken’. Dit is lekker voor je uit schuiven. We weten al heel lang welke problemen we moeten oplossen. Daar hoeven we niet “al doende tegenaan te lopen”.

Wij zien veel vage hoofdlijnen zonder durf en zonder keuze. Bij mobiliteit lezen we bijvoorbeeld dat de reiziger vrij is om te kiezen tussen openbaar vervoer, fiets en auto. En de provincie gaat de reiziger verleiden tot duurzame keuzes. Maar nergens lezen we wat die duurzame keuzes dan zijn. Waarom staat er niet dat we minder autoverkeer willen en meer openbaar vervoer en fiets?

Als fractie van de Partij voor de Dieren willen we graag weten wat nu de visie is van deze coalitie. Wat zijn die hoofdlijnen? En welke knopen zijn er doorgehakt voor bijvoorbeeld natuur, bodem & water of voor mobiliteit?

Dan het gebrek aan concrete doelen

Op 28 juni heeft onze motie om in de jaarrapportages te toetsen op de concrete beleidsdoelen (ingediend met BBB, Volt en 50Plus) het niet gehaald. In lijn met deze ontwikkeling lijken concrete doelen afwezig in het akkoord. We zien alleen wat PU doelen over woningbouw en energieopwek. Waarom zijn er geen concrete doelen benoemd zoals bijvoorbeeld hoeveel koeien per hectare, hoeveel herstel van biodiversiteit, hoeveel energiebesparing, hoeveel meer openbaar vervoer? Hoe gaat het college van Gedeputeerde Staten (GS) de grote opgaven realiseren en hoe kan Provinciale Staten haar controlerende taak uitvoeren als er geen concrete doelen zijn om te toetsen?

De doelen in de afgelopen coalitieperiode zijn niet gehaald. Denk aan het aantal niet-ontwikkelde hectare NNN, de doelstellingen van de KRW zijn nergens bereikt, bodemdaling is niet afgenomen, duurzame energieopwek komt niet op gang, er zijn geen 40.000 extra woningen, er is geen 20% meer openbaar vervoer, maar 10% minder. Toch wil het college graag voortbouwen op de ingezette weg uit de vorige bestuursperiode. Daarom vraagt onze fractie aan GS: is er een evaluatie geweest van de doelmatigheid van het gevoerde beleid? En wat gaat deze nieuwe coalitie anders doen om te garanderen dat onze provincie straks echt duurzamer, gezonder en groener is?

Dan is de aanpak vrijblijvend en weinig effectief

Je kunt niet meer asfalt aanleggen, autoverkeer faciliteren, 83.500 extra woningen bouwen, 325.000 meer mensen opnemen met hiervoor de benodigde voorzieningen, bedrijfsterreinen uitbreiden, meerdaags toerisme stimuleren, bedrijvigheid aantrekken en tegelijkertijd de noodzakelijke transitie maken richting duurzame landbouw, uitbreiding van natuur en een schoon milieu. We dienen daarom mede de motie ‘Ruimtelijke doorrekening van het coalitieakkoord’ in, zoals we dat ook in 2022 hebben gedaan. Eens kijken of we stukken van Noord-Holland en Gelderland moeten gaat claimen.

Net als in vorige coalitieakkoorden staat de groei van de provincie weer centraal. De groei van het aantal inwoners met 25% wordt als een gegeven gepresenteerd, maar het is vooral een politieke keuze. Je kunt ook kiezen voor het faciliteren van leefbaarheid. Dat zou Partij voor de Dieren doen. We zien ook weer veel economische groeimaatregelen. Maar we vragen aan GS: waaruit blijkt dat economische groei nu nuttig is voor Utrecht? Hoe draagt dat netto bij aan het welzijn van al haar inwoners?

In het hoofdstuk 'Wonen en Werken' staat mooi benoemd dat gekeken wordt naar Brede Welvaart. Daar vallen o.a. groen, natuur, voorzieningen en bereikbaarheid onder. Dat hadden we graag als onderlegger van het hele akkoord gezien. Wij verzoeken GS om het begrip Brede Welvaart nader te definiëren en uit te werken in criteria die gebruikt zullen worden bij alle beleidskeuzes in alle domeinen.

Dierenwelzijn

Wat er nu met dieren in de landbouw gebeurt zal ooit een zwarte bladzijde in de geschiedenisboeken zijn. Helaas in dit coalitieakkoord geen woord over het einde aan de intensieve veehouderij, waar inmiddels de hele samenleving van af wil. Niets over de 2,6 miljoen landbouwdieren die jaarlijks in Utrecht worden uitgebuit en gedood. Niets over kuikens die in 6 weken transformeren tot een vleeshomp van 2 kilo en over haantjes als afvalproduct. Niets over de ruim 200.000 koeien, die twintig jaar oud kunnen worden, maar gemiddeld al rond hun zesde naar de slacht gaat. Niets over de 250.000 varkens die volgens Varkens in Nood vaak ziek worden omdat ze niet goed worden verzorgd, de zeugen met doorligplekken en longontstekingen door de slechte luchtkwaliteit. Niets over een meer plantaardige landbouw. Wij vragen aan de coalitie of het de intentie is om de intensieve veehouderij in onze provincie af te bouwen. Dat zou passen in een visie.

Daarnaast vragen wij wie de portefeuillehouder voor Dierenwelzijn is, aangezien we dat niet konden vinden in de voorgenomen portefeuilleverdeling.

Natuur en landbouw

Net als de afgelopen bestuursperiode zijn natuur en landbouw weer bij één gedeputeerde belegd en zitten ze aan elkaar vast in het coalitieakkoord. We lezen in de visie: ‘Samen met agrariërs maken we de sector toekomstbestendig, zodat de natuur kan herstellen.’ Is dat de visie op natuur? Natuur als een bijproduct van de landbouw? De doelen uit het coalitieakkoord van 2019 op het gebied van natuur en landbouw zijn niet gerealiseerd en deze dossiers zijn alleen maar complexer en urgenter geworden. Waarom is deze portefeuille niet gesplitst, zoals onze fractie had voorgesteld?

We juichen toe dat het akkoord streeft naar minder dieren per hectare in de melkveehouderij. Dat was een verrassing voor ons. Het CDA heeft namelijk gezegd dat ze absoluut niet met de PvdD in een coalitie wilde, omdat PvdD afspraken wil over het verminderen van dit aantal dieren. En nu heeft het CDA een handtekening gezet onder een coalitieakkoord met daarin opgenomen de afspraak over het verminderen van het aantal dieren. Wat is er veranderd in de afgelopen maanden bij het CDA? We horen het graag!

Wat zijn nu precies de ambities als het gaat om stikstofreductie? We lezen: ‘De wetgeving is hiervoor het kader, ook als deze verandert’. Het UPLG 1.0 is ingediend met 2030 als streefdatum. Maar begrijpen we nu goed dat het akkoord nu toch het wettelijke uitgangspunt van 2035 als jaartal aanhoudt?

Alle genoemde maatregelen in de landbouw zijn op basis van vrijwilligheid, coaching en eigen keuzes van ondernemers. Waarom denkt GS dat alleen maar vrijwillige maatregelen gaan werken in de landbouw? Hoe gaan we de natuur binnen de gestelde tijd verbeteren als we alles laten afhangen van eigen initiatieven en goede wil van ondernemers?

Volgens het akkoord staat de coalitie open voor technische innovaties in de landbouw die ‘bewezen effectief zijn’. We weten inmiddels dat de meeste technieken vooral bewezen niet effectief zijn. Wat betekent dat voor het komende jaar? Welke innovatieve technieken zijn op dit moment bewezen effectief? Hoe gaat GS bepalen wat ‘bewezen effectief’ is?

We lezen dat ‘natuurinclusief het uitgangspunt is voor alle ruimtelijke ontwikkelingen’. Dat staat ergens in een alinea bij natuur, maar het zou wel eens het meest ambitieuze punt uit dit akkoord kunnen zijn. Maar wat verstaat het college onder natuurinclusief? Gaan we dit echt worden en zorgen dat bij alle activiteiten in onze provincie de vernietiging van natuur wordt vermeden en gaan alle activiteiten bijdragen aan herstel van de natuur?

We willen de Europese waterkwaliteitsdoelen, de KRW-doelen, bereiken. Die doelen zijn al 25 jaar oud en hebben we nog nergens bereikt. Waterschap HDSR heeft een programma met 11 maatregelen waarmee de KRW-doelen echt niet worden bereikt. Wat gaat de provincie hier nu aan doen? Hoe krijgen we HDSR echt in beweging en wat moet de provincie zelf doen?

GS heeft een besluit genomen over de stikstofbank en de prioritering van toegekende stikstofruimte. Er zijn nu 7 doelen benoemd voor toekenning van stikstofruimte. Even als reminder: we hebben een probleem met stikstof omdat de natuur eraan kapot gaat. Op welke plek denkt u dat herstel van de natuur komt? Op plek 1, staat landbouw. Op plek 2 en 3 ook. Plek 7 is voor natuur. Hoe wil GS toch die duurzame, gezonde, groene provincie gaan bereiken?

Energie

In de afgelopen 4 jaar is er qua aanpak van de energietransitie een grote stap gezet qua beleid en bemensing. Dat juichen we toe. In het akkoord wordt ook de ondersteuning van de gemeentelijke, planmatige isolatie benoemd. Dat lijkt op ons eerdere verzoek om de wijkaanpak van isolatiemaatregelen te versterken. Energiebesparing staat nergens ter discussie, heeft direct resultaat voor bewoners en omgeving en verhoogt ook nog eens het percentage duurzame opwek. Wat ons opvalt is dat in het akkoord 12 maatregelen gaan over duurzame opwek en slechts 2 maatregelen over energiebesparing. We vragen daarom of de gedeputeerde het met ons eens is dat de provincie minstens evenveel menskracht en middelen moet inzetten voor besparing als voor duurzame opwek.

Bereikbaar

In het akkoord wordt gesteld dat wordt gestreefd naar duurzame bereikbaarheid. Dit hoofdstuk illustreert heel duidelijk dat er geen keuzes zijn gemaakt: de coalitie wil én de auto blijven faciliteren, én meer ruimte voor fietsen, ov en wandelen. Duurzame mobiliteit gaat meestal over minder autogebruik en meer OV en fiets. Helaas niet in dit akkoord. We zien ook dat de helft van de coalitie-investeringen in het coalitieakkoord - 200 miljoen (!) - naar mobiliteit exclusief OV gaat. We vragen daarom voor de zekerheid aan de gedeputeerde mobiliteit of het wel of niet de bedoeling is dat het aantal auto’s of het aantal autokilometers naar beneden gaat.

Oude Tempel

Ik kom bijna tot een afronding. Iedereen hecht eraan dat Provinciale Staten (PS) optimaal in positie zijn. Wat dat betreft hebben wij deze week ervaren dat dat niet vanzelfsprekend goed gaat. Met de aangenomen motie ‘Behoud Landgoed Oude Tempel’ hebben PS besloten dat de provincie nu niet meewerkt aan onomkeerbare besluiten en de gemeente Soest oproept om ook geen onomkeerbare besluiten te nemen. Nu heeft de gemeente Soest, met medewerking van de provincie in de afgelopen maand toch een aanvraag gedaan voor een wijziging van een ontheffing zodat dassen kunnen worden afgevangen. De dassen worden waarschijnlijk de komende week al gevangen en afgevoerd. Dat is opmerkelijk, omdat het ingaat tegen het besluit van PS. Maar even opvallend is dat PS hierover niet is geïnformeerd door de gedeputeerde. Wij vragen ons af of dit de start van ‘Staten in positie’ is die past bij de nieuwe bestuursperiode.

Tot slot

Dit coalitieakkoord mist een heldere visie, heeft geen concrete doelen en de maatregelen die zijn benoemd gaan niet leiden tot de gewenste duurzame, gezonde en groene provincie. Dit is echt een gemiste kans. Maar gelukkig is er nog een herkansing. Namelijk bij de invulling van het uitvoeringsprogramma. Daar kunnen GS de beloofde durf tonen en de noodzakelijke stappen nemen om de natuur te herstellen, de boer en de dieren te bevrijden uit het destructieve systeem van de agro-industrie en ondubbelzinnig te kiezen voor de in de ondertitel benoemde duurzame gezonde en groene provincie.

Dank u wel.